Gelir Dağılımı Ölçüleri Nedir? – Detaylı Bilgiler ve Analizler
(Gelir dağılımı ölçümleri) Gelir dağılımı araştırmalarından veya GYKA’dan elde edilen veriler aşağıdaki yöntemlerle analiz edilmekte ve değerlendirilmektedir:
Yüzdelik gruplar: Hanehalkları, kullanabilir hanehalkı gelirine göre; bireyler ise eşdeğer gelire göre küçükten büyüğe sıralanarak 20 gruba ayrılmakta ve böylece yüzde 5’lik, 10 gruba bölünerek yüzde 10’luk veya 5 gruba bölünerek yüzde 20’lik hanehalkı ve birey grupları oluşturulmaktadır. Bu grupların toplam gelirden aldıkları paylar, gelir dağılımı eşitsizliği hakkında bilgi sağlamaktadır. Tablolar incelendiğinde, nüfusun en yüksek gelirli yüzde 20’sinin ve diğer yüzde 20’lik grupların toplam gelirden ne kadar pay aldığı net bir şekilde görülmektedir. Kamuoyunun en çok ilgisini çeken ise en zengin yüzde 1, yüzde 5, yüzde 10 ve yüzde 20’nin payına düşen gelir oranlarıdır.
Lorenz eğrisi: Lorenz eğrisi, gelir veya servetin nüfusa dağılımındaki eşitsizliği göstermek için kullanılan grafiktir. Eğri, bir karenin köşegenini uç noktalarda kesmektedir. Karenin dikey kenarında gelirin birikimli payları, yatay kenarında ise nüfusun birikimli payları yüzde olarak gösterilmektedir. Köşegen doğru, gelirin nüfus arasında eşit dağılımını (mutlak eşitlik) temsil eder. Lorenz eğrisi köşegenden uzaklaştıkça, gelir dağılımındaki eşitsizliğin arttığı gözlemlenmektedir. ABD’li ekonomist Max Otto Lorenz, eğri ile ilgili ilk açıklamasını 1905 yılında yapmıştır.
Gini katsayısı: Kişisel gelir dağılımını ölçmek amacıyla yaygın bir şekilde kullanılan bir dağılım ölçüsüdür. Gini katsayısı, Lorenz eğrisine bağlıdır ve eğri ile köşegen arasında kalan alanın, köşegenin altında kalan toplam alana oranına eşittir. Bu oran büyüdükçe, dağılımdaki eşitsizliğin arttığı anlamına gelir. Gini ölçüsü “0 ile 1” arasında değişir. Bir toplumda, gelir adaletli olarak paylaşıldığında Gini katsayısı “0” olur; toplumdaki gelirleri yalnızca bir kişi almışsa “1” olur. Corrado Gini, İtalyan istatistik uzmanı ve sosyologdur. Geçen yüzyılın 20’li yıllarında İtalya’da faşist lider Mussolini’yi destekleyen Gini, daha sonra bu hareketi eleştirmiştir. Gini, 1950-1951 öğretim yılında İstanbul Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapmıştır.
Yüzde payları (P80 / P20): Yüzde payları, kişisel gelir dağılımını ölçmede kullanılan kriterlerden biridir. Yüzde 20’lik birey ve hanehalkı gruplarının toplam gelirden aldıkları paylara göre; “Son yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay / İlk yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay” formülüyle hesaplanmaktadır.