Fayda Nedir? Fayda Hakkında Kapsamlı Bilgi

(Fayda) Bir mal veya hizmetin insan ihtiyaçlarını karşılama kabiliyetidir. İhtiyacın tatmin edilmesi söz konusu olduğundan, faydacılık akımının savunucuları ihtiyaçları karşılayan mal ve hizmetler arasında sağlık ve ahlaki açıdan bir ayrım yapılmaması gerektiğini ifade etmişlerdir. Bu fayda anlayışı dolayısıyla bazı iktisatçılar fayda kavramının ele alınış biçimini eleştirmişlerdir. 19. yüzyılın sonlarına doğru iktisatçılar, uzunluk ve ağırlık ölçüleri gibi faydanın da ölçülebilir olduğunu ve tüketicinin bir malın sağladığı faydayı belirtebileceğini varsaymışlardır. Bu fayda anlayışı “kardinal fayda” olarak adlandırılmıştır. Gerçek hayatta faydanın sayısal olarak ölçülmesi mümkün olmayınca, iktisatçılar sonrasında kayıtsızlık eğrileri analizini geliştirmişlerdir. Sıralama anlamına gelen “ordinal” kavramına dayanarak, tüketicinin mallar veya malların bileşimleri arasında tercihlerini gösteren kayıtsızlık analiziyle, iki mal arasında bir bileşimi diğer bir bileşime tercih ettiğini belirtebilir. Ancak bu analizde karşılaştırma yeterli görülür, sayısal ölçme işlemi yapılmaz.

Faydanın ölçülebilir kabul edildiği kardinal analizden toplam fayda kavramı türetilir. Toplam fayda, bir maldan tüketilen birimlerin sağladığı faydaların toplamıdır. Bir malın tüketimi arttıkça, toplam fayda da artar. Ancak bu artışın hızı zamanla azalır. Çünkü bir malın sürekli olarak kullanılması durumunda arzulanan faydayı duymakta azalma yaşanır. Peş peşe tüketilen bir mal, aynı faydayı sağlayamaz. İlk birimin sağladığı tatmin, ikinci birimden alınan tatminden daha fazladır. Tüketilen mal miktarı, birey tam doyum noktasına ulaştığında fayda maksimum düzeye çıkar. Bu noktanın aşılmasından sonraki tüketim, faydadan çok zarar getirebilir. Bununla birlikte, tüketilen mal miktarının bir birim artırılmasının toplam faydada yarattığı artış, marjinal faydanın bir göstergesidir. Marjinal fayda, tüketilen miktarın bir birim artırılmasıyla toplam faydada meydana gelen değişimdir.