Enflasyon Nedir? Enflasyon Hakkında Kapsamlı Bilgi

(Enflasyon) Fiyatların genel seviyesinde sürekli, genel ve belirgin bir artış eğilimidir. Enflasyon, tüketici ve üretici fiyat değişimlerini gösteren ve TÜİK tarafından yayımlanan resmi endekslerle ölçülmektedir. Fiyatların genel düzeyi, ekonomideki temel dengelerin konumunu yansıtır. Arz ve talep arasındaki bir dengesizlik olduğunda fiyatlar değişmeye başlar. Örneğin, talep arttığında ve arz sabit kaldığında fiyatlar yükselir. Üreticiler, artan fiyatlardan faydalanmak amacıyla üretimi artırdıklarında fiyat düzeyleri düşer. Ekonomi ve fiyatlar konusundaki beklentiler ile genel psikolojik ortam da fiyatların belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye’de İkinci Dünya Savaşı sırasında ve 1973-2003 döneminde enflasyon oranları yükseklik göstermiştir. Yıllık enflasyon oranları, 1980 ve 1994 kriz yıllarında yüzde 100’ü aşmış olsa da, bir hiperenflasyon dönemi yaşanmamıştır. Aylık enflasyon oranları, belirli bir ayın fiyat düzeyinin bir önceki ayla karşılaştırılmasıyla hesaplanır. Belirli bir ayın enflasyon oranı, takip eden ayın üçüncü günü açıklanır. Bu tarih bir tatil gününe denk geldiğinde açıklama bir sonraki gün yapılır. Kamuoyu genelde tüketici fiyatları enflasyonunu takip ederken, üretici fiyatları orta vadede enflasyonist eğilimlerin tespitinde kullanılır.

Genel fiyat düzeyini etkileyen faktörler: Enflasyon oranı birçok faktör, eğilim ve olgudan etkilenmektedir:

• Döviz kurları ve kredi faiz oranlarındaki değişiklikler, girdi fiyatları aracılığıyla genel fiyat düzeyini etkileyebilir.
• İç pazardaki tekelleşme ve dış ticaretteki korumacılık, yasadışı olan fiyat anlaşmaları ile fiyatları yükseltebilir. Rekabetin yoğunlaşması, fiyat artışlarını belli bir noktaya kadar frenler.
• Emisyonun ve para arzının artışı durumunda, daha fazla miktardaki para, sabit kalan malları kovalamaya başlar ve enflasyon oranı yükselir.
• Dünya ham petrol fiyatları ve tarımsal üretim gibi hükümetin kontrol edemediği faktörlerdeki değişim, fiyatları doğrudan etkiler.
• Bütçe açığının milli gelire oranının artması da fiyat yükselişlerinin habercisidir.
• İç talebin ve ekonominin canlı olduğu dönemlerde, üretim artışı tüketimdeki artışı karşılayamıyorsa, doğal sonuç olarak enflasyon ortaya çıkar.

Ortalama ve 12 aylık enflasyon: 12 aylık enflasyon oranı, son bir yılın enflasyon oranını gösterir. Mevsimsel fiyat değişimleri, 12 aylık oranı gerçekte olduğundan düşük veya yüksek gösterebilir. Ortalama oran, yıl içindeki fiyat dalgalanmalarının etkisini azaltmaktadır. Örneğin, domates fiyatı nisan ayında yüksek bir artış göstermişse, bu artış nisan sonu itibariyle 12 aylık oranı şişirebilir. Ortalama oran hesaplamasında ise yıl içindeki domates fiyatının ortalama düzeyi dikkate alındığı için ani iniş çıkışlar, hesaplanan oranı fazla değiştirmez. Yıllık kazanç hesaplarının enflasyondan arındırılmasında ortalama oranların esas alınması daha sağlıklı bir yaklaşım olacaktır. Belirli bir gün içinde meydana gelen değişimler için hesaplamalar 12 aylık oran üzerinden yapılmalıdır.

Piyasalara etkisi: Aylık enflasyon oranlarındaki artış, banka mevduat faizi ile Hazine bonosu ve devlet tahvili faiz oranlarının da yükselmesine neden olabilir. Artan enflasyon oranları, Merkez Bankası’nın para ve kredi politikasını sıkılaştırmasına yol açarak ekonomideki yavaşlama beklentilerini güçlendirir. Enflasyon oranında bir artış, bono ve tahvil faiz oranlarını yükselttiği için hisse senetlerinin değerini olumsuz etkiler. Maliyet artışlarından kaynaklanan bir enflasyon ortamında hisse senedi fiyatları bir süre yatay bir seyir izleyebilir. Enflasyonist eğilimlerin güçlü olduğu durumlarda ekonominin kırılganlığı artarak yatırımlar duraklayabilir. İş insanları, fiyatların yükseleceğini düşündüklerinde, işletme sermayesinin erimesini önlemek için maliyetler artmadan ürün fiyatlarını arttırabilir. Eğer beklentiler enflasyonun düşüşü yönündeyse bu olumsuz süreç ortaya çıkmayacaktır. Enflasyonun artması paranın satın alma gücünü azalttığı için döviz kurları artış eğilimine girer. Enflasyon oranları yükseldiğinde sendikalar ve işçiler, satın alma güçlerini korumak için geçmişe görece daha yüksek oranda ücret zammı talep eder.