Çarpan Nedir? Çarpan Hakkında Kapsamlı Bilgi

(Çarpan) Belirli bir miktardaki gerçek sermaye yatırımlarının toplam gelir veya istihdam üzerindeki etkisini gösteren bir katsayıdır. Yatırım miktarındaki değişiklikler, toplam gelir veya istihdam üzerinde orantısından daha büyük bir etki yaratır. Örneğin, yatırımların artması daha fazla işçinin istihdam edilmesine olanak tanır. Yatırım harcamalarındaki artış, geliri şu şekilde artırır: Yatırım harcamalarındaki artış, kişisel geliri yükseltir. Gelirdeki her 1 birimlik artışın marjinal tüketim eğilimi oranında bir kısmı harcanır. Harcanan bu miktar, harcayan için gider olsa da, diğer taraf için gelirdir. Böylece her harcama (gider) eşit oranda gelir yaratır. Yatırım harcamaları 20 milyon lira ise, başlangıçta gelir 20 milyon lira artar. Tüketim eğilimi yüzde 80 ise, yani 100 liralık gelirin 80 lirası tüketime gitmekteyse, ikinci aşamada tüketilen miktar 16 milyon lira olur. Bu süreçte her harcanan tutar başkaları için gelir haline gelir. Üçüncü aşamada da benzer bir süreç devam eder ve sonucunda her yatırım harcaması, kendi miktarından daha fazla gelir yaratır ve istihdama katkıda bulunur. Kamu ve özel sektör yatırımları için süreç aynı şekilde işler. Süreç bir formülle de ifade edilebilir: Yatırımlardaki artışı AI, gelirdeki artışı AY ve marjinal tüketim eğilimini b ile gösterdiğimizde gelir artışının formülü şu şekilde yazılabilir:

              1
A Y =———- A I

            1- b

Formülden de görüldüğü üzere, marjinal tüketim eğiliminin değeri ne kadar yüksekse, yatırımların gelir ve istihdam üzerindeki artırıcı etkisi de o kadar büyük olur. Örneğin, tüketim eğilimi oranı 0.80 olduğunda çarpanın değeri 5 olarak hesaplanmaktadır. Çarpan kavramı, iktisat teorisinde ilk kez İngiliz iktisatçı R.F. Kahn tarafından 1931’de yazılmış bir makalede ele alınmıştır. Kavram, daha sonra J. M. Keynes tarafından geliştirilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır.