Bütçe Takvimi Nedir? Bütçe Takvimi Hakkında Kapsamlı Bilgiler
Devlet bütçesi ile ilgili kurallar ve süreçler, Anayasa’nın 161. maddesinde yer almaktadır. Bütçe konusundaki Anayasa hükmü şu şekildedir:
“Kamu idareleri ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişileri, harcamalarını yıllık bütçelerle gerçekleştirirler. Mali yıl başlangıcı ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü, yatırımlar veya bir yıldan fazla sürecek işler ve hizmetler için özel süre ve usuller kanunla belirlenir. Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm eklenemez. Cumhurbaşkanı, bütçe kanun teklifini, mali yılbaşından en az yetmiş beş gün önce Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonu’nda görüşülmektedir. Komisyonun elli beş gün içinde kabul ettiği metin, Genel Kurul’da müzakere edilir ve mali yılbaşına kadar karara bağlanır. Bütçe kanununun zamanında yürürlüğe girmemesi durumunda, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması halinde, yeni bütçe kanunu kabul edilene kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurul’da kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini, her bütçenin görüşülmesi sırasında ifade ederler; gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar. Genel Kurulda kamu idare bütçeleri ve değişiklik önergeleri, ayrıca görüşme yapılmaksızın okunur ve oylanır. Merkezi yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek tutarın sınırını gösterir. Harcanabilecek tutarın Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle aşılabileceğine dair bütçe kanununa hüküm eklenemez. Cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik teklifleri ile cari ve izleyen yılların bütçelerine mali yük getiren tekliflerde, öngörülen giderleri karşılayabilecek mali kaynak gösterilmesi zorunludur.” Anayasa hükümleri ve ilgili mevzuat uyarınca bütçenin kesinleşme takvimi şöyledir:
7 Eylül – Orta vadeli program: Bütçenin orta vadeli program (OVP) ile uyumlu olması gerekmektedir. Bu nedenle, bütçe hazırlıklarının ilk aşamasında orta vadeli plan bulunur. Bu konudaki mevzuat şu şekilde özetlenebilir: “Cumhurbaşkanlığı, merkezi yönetim bütçe kanunu teklifini hazırlar ve bu amaçla ilgili kamu idareleri arasında koordinasyonu sağlar. Merkezi yönetim bütçesinin hazırlanma süreci, Cumhurbaşkanı tarafından en geç eylül ayının ilk haftası sonuna kadar kalkınma planları, stratejik planlar ve genel ekonomik koşulların gereklilikleri doğrultusunda, makro politikalar, ilkeler, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de içerecek şekilde onaylanan orta vadeli programın Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla başlar.”
15 Eylül – Orta vadeli mali plan: Orta vadeli programla uyum sağlamak amacıyla, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren ve Cumhurbaşkanı tarafından onaylanan orta vadeli mali plan, en geç eylül ayının on beşine kadar Resmi Gazete’de yayımlanmalıdır. Bu doğrultuda, kamu idarelerinin bütçe tekliflerini ve yatırım programını hazırlama sürecini yönlendirmek amacıyla, Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanarak en geç eylül ayının on beşine kadar Resmi Gazete’de yayımlanır.
15 Ekim – TBMM’ye sunum: Cumhurbaşkanlığı Merkezi Yönetim Bütçe kanun teklifi, mali yılbaşından en az yetmiş beş gün önce Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmalıdır.
15 Ekim – 10 Aralık. Bütçe Komisyonu görüşmeleri: Bütçe, 55 günlük süre içinde TBMM Bütçe Komisyonu’nda görüşülmektedir. Tüm bakanlıkların ve ilgili kurumların bütçeleri, komisyonlarda ayrıntılı olarak ele alınır. Komisyon, görüşmeler sırasında gerekli gördüğünde bürokratlardan veya teknokratlardan bilgi talep edebilir.
3 Kasım- Vergi artırımı: Açıklanacak fiyat istatistikleri içinde son 12 ayın ortalama yurtiçi ÜFE artışını yansıtan oran, ilgili mevzuat uyarınca yeniden değerleme oranı olarak uygulanır. Bu oran, vergi artırımlarında ve birçok yasal işlemde temel oran olarak kullanılır.
10 Aralık – Genel Kurul görüşmeleri: 10 Aralık’tan yıl sonuna kadar bütçe, TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmektedir.
31 Aralık: Bütçe, Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanır.