Bireysel Emeklilik Sistemi Nedir? Detaylı Bilgilerle Tanıyın

(Bireysel Emeklilik Sistemi, Özel Emeklilik Sistemi) Bireysel emeklilik sistemi, kişilerin gelirleri üzerinden düzenli bir şekilde tasarruf yapmalarını sağlayan bir yapıdır. Yatırımlara yönlendirilen bu birikimlerle, tasarruf sahipleri emeklilik döneminde düzenli bir gelir elde edebilmektedir. Bireysel emeklilik, hayat sigortalarından farklı olarak katılımcılara biriken paraları üzerinde söz ve karar verme hakkı sunar. Bu yönüyle yatırım fonlarına benzer niteliktedir. Sistem, 2001 yılında 4632 sayılı yasanın kabulüyle faaliyete geçmiş ve 2003 yılında altı emeklilik şirketi tarafından devreye alınmıştır. Zamanla şirket sayısı 18’e çıkarılmıştır. Çalışanlara ek gelir sağlamak ve ekonomide tasarruf oranlarını artırmak amacıyla uygulanan bu sisteme katılanlar, belirli şartları yerine getirdiklerinde emeklilik geliri veya toplu para alma hakkı kazanırlar. Katılımcılar, birikimlerinin değerlendirileceği yatırım fonlarını seçebilir ve yılda altı kez bu seçimlerini değiştirme hakkına sahiptirler.

Milli gelir açısından toplam tasarrufların artması için devlet, 2013 yılından itibaren sistemdeki birikimlere “devlet katkısı” sunmaya başlamıştır. 2017 yılının başlarından itibaren kademeli olarak uygulanmaya başlanan Otomatik Katılım Sistemi’nde (OKS) işverenler, çalışanları otomatik olarak emeklilik sistemine dahil etmektedir. OKS’deki (Otomatik Katılım Sistemi: OKS) yararlanma koşulları, BES’tekine benzer biçimde belirlenmiştir. Hem BES hem de OKS, Sosyal Güvenlik Kurumu’na alternatif olmamakta, sosyal güvenliği tamamlayıcı sistemler olarak işlev görmektedir. OKS ve BES katılımcılarının seçebileceği başlıca fonlar şunlardır:

Gelir Amaçlı Fonlar: Kâr payı ve faiz geliri sağlamayı öncelikli hedef olarak belirleyen bu fonlar, bilinçli seçimler yapıldığında enflasyon oranının üzerinde getiri sağlayabilir. Özellikle bono ve tahvillerin yoğun olduğu fonlar, kısa vadede daha yüksek kazanç sunabilir. Döviz yatırımı ile oluşturulan gelir amaçlı fonların getirisi, döviz kurlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Gelir amaçlı fonlar arasında şu fonlar bulunmaktadır: Hisse Senedi Fonu, Kamu Borçlanma Araçları Fonu, Özel Sektör Borçlanma Araçları Fonu, Karma Borçlanma Araçları Fonu, Karma Fon, Uluslararası Hisse Senedi Fonu, Uluslararası Borçlanma Araçları Fonu ve Uluslararası Karma Fon.

Büyüme Amaçlı Fonlar: Bu fonlarda, hisse senedinin değer artışı, kâr payından daha önemli görülmektedir. Bu tür fonlar, büyüme hedefleyen ve başarılı performans sergileyen şirketlerin hisse senetlerine yer vermektedir. Büyüme amaçlı fonların başlıca türleri şunlardır: Hisse Senedi Fonu, Küçük Şirketler Hisse Senedi Fonu, Karma Fon, Uluslararası Hisse Senedi Fonu, Uluslararası Karma Fon ve Esnek Fon.

Kıymetli Maden Fonları: Portföylerinin en az %80’i kıymetli madenler ve altına dayalı varlıklardan oluşmaktadır. Bu fonlar, kıymetli madenler fonu ve altın fonu olarak iki farklı gruba ayrılmaktadır.

Uzmanlaşmış Fonlar: Bu tip fonların üç çeşidi mevcuttur:

• Yabancı Ülke Fonları: Fon portföyünün en az %80’i bir yabancı ülke devletinin veya o ülkedeki şirketlerin ihraç ettiği menkul değerlerden oluşur.
• Sektör Fonları: Portföylerinin en az %80’i belirli sektörlerde yoğunlaşan fonlardır.
• Endeks Fonları: Bu fonlarda, yatırımların en az %80’i hisse senedi, tahvil ve sektör endekslerinde yer alan varlıklara yönlendirilir. Amaç, baz alınan endeksle aynı getiriyi elde etmektir.

Para Piyasası Fonları: “Para piyasası” terimi, kısa vadeli ve likit anlamında kullanılmaktadır. Fon portföyü, vadesine üç veya daha az kalmış, nakde çevrilmesi kolay olan ters repo, hazine bonosu gibi menkul değerlerden oluşmaktadır.

• Likit Fon-Kamu: Bu fonun varlıkları, ters repo dahil devlet iç borçlanma senetlerinden oluşur.
• Likit Fon-Özel Sektör: Fon, portföyünü özel sektör borçlanma araçları üzerine yoğunlaştırır.
• Likit Fon-Karma: Fon portföyü, kamu ve özel sektör borçlanma araçlarına yatırım yapmaktadır.

Dengeli Fon: Hem hisse senedinin değer artışı, hem de temettü ve faiz geliri elde etmeyi hedefleyen bu fonlar, riskin dağıtılmasına önem vermektedir. Fon portföyünde hisse senetleri, bono ve tahviller yer almaktadır.

Esnek Fon: Bu fonların varlık dağılımı belirli bir plana bağlı değildir. Piyasa koşullarına göre, hisse senedi değer artışından, temettü ve faiz gelirinden faydalanmak amaçlanmaktadır. Türkiye’de esnek fonlar, dengeli fonlardan daha fazla ilgi görmektedir.