5 Nisan 1994 Kararları: Nedir? Detaylı Bilgi ve Analiz
1994 Krizi, Türkiye’nin küresel dönüşüm sürecindeki ilk büyük kriz olarak kaydedildi. Dönemin başbakanı Tansu Çiller, 1993 sonbaharında düzenlenen sekiz hazine ihalesinden beşini iptal ederek faiz oranlarını düşürmeyi hedefledi. Yabancı yatırımcıların fonlarını geri çekmesi ve bankalar ile tasarruf sahiplerinin dövize yönelmesi sonrasında, 1994 yılının Ocak ayının ikinci yarısında kurlar yükselmeye başladı. 26 Ocak’ta yüzde 13.6 oranında bir devalüasyon ilan edildi. Hazırlanan istikrar programının kamuoyuna açıklanması ise 27 Mart’ta yapılacak yerel seçimlerden sonrasına ertelendi. 5 Nisan 1994’te duyurulan istikrar paketi ile dolar kuru 23 bin 147 liradan 32 bin 149 liraya yükseltildi. Yılın başına göre doların değer artışı toplamda yüzde 121.3’e ulaştı. Liranın değerini artırmak amacıyla mevduatlara sınırsız güvence getirildi. Döviz tevdiat hesaplarındaki sigorta tutarı ise 150 milyon lira olarak belirlendi. Kamu gelirlerini artırmak amacıyla ek vergiler uygulanmaya başlandı. Ekonomik denge vergisi, net aktif vergisi ve ek taşıt vergisi devreye sokuldu. İç borçlanma senetlerindeki yüzde 5’lik vergi kaldırıldı. KİT ürünlerine büyük zamlar yapılırken, akaryakıt tüketim vergisi de artırıldı.
Hazine’nin Merkez Bankası’ndan alacağı kısa vadeli avansa sınırlama getirilmesi o dönem için önemli bir adım olarak görüldü. Nisan ayında enflasyon oranı yüzde 24’ü geçince dövize olan ilgi tekrar arttı. Hükümet, kurlardaki yükselişi durdurmak için üç aylık mevduata yüzde 45 (yıllık yüzde 342.05), akabinde bir haftalık mevduata yüzde 3 (yıllık yüzde 365.1) ve üç aylık Hazine bonosuna yüzde 50 (yıllık yüzde 406.25) oranında faiz ödemeyi kararlaştırdı. Bu tedbirlerden sonra kriz yaz aylarında dip seviyeye ulaştı ve sonbahar ile birlikte bir iyileşme süreci başladı. Ancak, istikrar programının orta vadeli tedbirleri olumlu sonuçlar vermeye başlarken, 1995 sonbaharında genel seçim kararı alındı. Seçim kampanyası dönemi boyunca yapılan seçim ekonomisi uygulamaları, programın etkisiz kalmasına yol açtı ve iki yıl boyunca halkın gösterdiği fedakarlıklar boşa gitti.