4 Ağustos 1958 Kararları Nedir? Detaylı İnceleme ve Bilgi

Bu kararlar, Cumhuriyet tarihinin önemli ekonomik adımlarından biri olarak yüksek oranlı bir devalüasyonu içeriyordu. 1952’de başlayan moneter nitelikli talep enflasyonu sürecinde, dolaşımdaki para miktarı yüzde 228.4 oranında artmıştı. Kamu harcamaları ve fiyatların yükselmesi, ihracatı olumsuz etkiledi; 1953’te 396 milyon dolar olan ihracat, 1958’e gelindiğinde 245 milyon dolara düştü. Döviz gelirlerinin azalmasıyla birlikte, ithalat daralınca mal kıtlığı ortaya çıktı. Birçok ihtiyaç maddesi piyasalardan çekildi ve karaborsacılık yaygınlaştı. Resmi döviz kuru 2.80 lira olan dolar, karaborsada 20 liraya kadar alıcı buldu. Mal piyasasındaki kıtlık, sermaye hareketlerini spekülasyon alanlarına yönlendirdi; özellikle altın ve gayrimenkul spekülasyonu, 1958 yaz aylarına doğru oldukça hızlandı.

Bunun üzerine Menderes hükümeti, 4 Ağustos 1958’de bir istikrar paketi açıkladı. Paketin en önemli özelliği, dolar kurunu 2.80 liradan 9 liraya çıkaran devalüasyondu. Ancak tüm ihracatçılar, kur farkından eşit şekilde yararlanamadı; ihracat mallarına göre değişken bir prim sistemi getirildi. IMF kapsamında, ithalatı desteklemek ve askıdaki borçların yapılandırılması amacıyla toplam 359 milyon dolarlık dış kredi anlaşmaları imzalandı. 4 Ağustos Kararları, ekonomide beklenen canlanmayı sağlayamadı. İstikrar programının başlıca sonuçları şunlardı:

• Döviz kurlarındaki yüzde 221 oranında artış, ithal mallarının maliyetini yükseltti. İstikrar programı, moneter nitelikli talep enflasyonunu durdururken, yüksek dereceli bir maliyet enflasyonu başlattı.
• Maliyet enflasyonu ve nakit sıkıntısı, piyasalara uzun vadeli bir durgunluk getirdi. Ekonominin duraklaması ve büyüme hızının azalması, enflasyonun artmasıyla geniş kitlelerin geçim zorluklarını derinleştirdi.
• Altın ve emlak spekülasyonu yapanlar, kararlar sonrası piyasaların sakinleşip fiyatların düşmesiyle zarar etti.
• O dönemde ihracat mallarının talep esnekliğinin düşük olması nedeniyle devalüasyon, ihracatı yeterince artırmadı. Dolar kuru yüzde 221 oranında yükselirken, ihracattaki artış yüzde 45’te kaldı.
• Eski kurlar üzerinden 315 milyon dolarlık ithalata göre ayarlanan piyasa düzeni, yeni kurlarla 470 milyon dolara yükselen ithalatı finanse etmekte zorluk yaşadı. Piyasada ciddi bir likidite sıkıntısı başladı.