Konut Fiyatlarındaki Ayrışmanın Sebebi “Altın” Olarak Belirlendi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ekonomistleri tarafından sunulan analiz, Eylül 2023 itibarıyla altın fiyatlarındaki hızlı artışın konut ve otomobil piyasalarında talep artışına yol açtığını ortaya koydu.

TCMB’de müdür olan Mehmet Selman Çolak ve uzman Mehmet Emre Şamcı’nın kaleme aldığı “Altın Fiyatı Kaynaklı Servet Artışının Konut ve Otomobil Piyasalarına Etkisi” başlıklı makale, Merkezin Güncesi sayfasında yayımlandı.

Yazıda, ülkemizde il bazında altın mevduat tercihindeki farklılıklar kullanılarak, altın fiyatlarındaki artışın konut ve otomobil gibi dayanıklı mal piyasalarındaki etkileri incelendi.

Analizden çıkan temel bulgular şunlardır:

“Küresel jeopolitik belirsizliklerin artması ve merkez bankalarının yoğun altın alımları ile Eylül 2023-Nisan 2025 döneminde uluslararası piyasalarda altın fiyatları ABD doları cinsinden yaklaşık yüzde 77 yükseldi. Bu fiyat artışıyla birlikte, ülkemizde geleneksel servet tutma araçlarından biri olan altının mevduat içindeki payında bir artış görüldü. Altın fiyatlarındaki yükseliş, Türkiye’de tasarruflarının önemli bir kısmı altın olan bireyler için önemli ölçüde servet artışı anlamına geliyor ve bu durumun talep üzerinde yukarı yönlü bir etkisi olacağı değerlendiriliyor. Bu yazıda ülkemizde il bazında altın mevduat tercihlerindeki farklılıkları kullanarak, altın fiyatlarının konut ve otomobil gibi dayanıklı mal piyasalarındaki etkilerini inceliyoruz.

Kaynak: TCMB

Altın mevduatının tasarruf mevduatına oranı, altın fiyatlarının hızla artmaya başladığı Eylül 2023’te iller arasında önemli farklılıklar göstermektedir. Bu dönemde illerin birbirinden büyük ölçüde ayrışmasına neden olacak önemli bir gelişme gözlemlenmediği için, bu farklılık, altın fiyatlarının servet artışı kanalıyla konut ve otomobil piyasalarındaki etkilerini inceleme fırsatı sunmaktadır.

Kaynak: TCMB

Servet etkisine dair önemli bir ipucu, mevduatta altın payının yüksek olduğu illerdeki konut birim fiyatlarının 2023 yılı son çeyreğinden itibaren diğer illerden belirgin şekilde ayrıştığını göstermektedir.

Kaynak: TCMB

Altın fiyatları artmadan önce konut birim fiyatları ile altın mevduat oranı arasında bir ilişki bulunmamasına karşın, 2023Ç4 sonrasında altın mevduat oranı ile konut birim fiyatları arasında pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki gözlemlenmiştir. Konut fiyatlarını etkileyen zamana bağlı olmayan diğer faktörler kontrol edildiğinde, altın fiyatlarındaki artış, ortalama altın mevduatı oranına sahip bir il için 2023Ç3 sonrası dönemde konut birim fiyatlarında ortalama yüzde 11 ilave artışla ilişkilidir. Altın payı ve konut fiyatları arasındaki pozitif ilişki, altın kaynaklı servet etkisinin konut fiyatlarında yukarı yönlü bir etki yarattığını göstermektedir.

Kaynak: TCMB

Toplam konut satış adedinde ise altın mevduatı oranına göre belirgin bir farklılaşma gözlemlenmemektedir. Bu bulgu, kısa vadede konut arzının esnek olmaması nedeniyle artan talebin fiyatlara yansıdığına ve bu durumda satışlarda anlamlı bir artış yaşanmadığına işaret etmektedir.

Servet etkisinin daha belirgin olmasını beklediğimiz ipoteksiz satışların toplam konut satışlarındaki payı, mevduatta altın oranı arttıkça göreli olarak yükselmektedir. Bu, hane halkının altın bazlı kazançlarını kredi koşullarından bağımsız olarak doğrudan konut alımına yönlendirdiğine ve sıkı finansal koşullara rağmen talebin servet etkisi nedeniyle dirençli olduğuna işaret etmektedir.

Otomobil satışları ise altın fiyatlarındaki artış sonrası yüksek altın mevduatı oranına sahip illerde göreli olarak artış göstermektedir. Konuttan farklı olarak otomobil arzının nispeten esnek olması, talep artışının doğrudan satışlarda gözlemlenmesine olanak tanımaktadır.

Kaynak: TCMB

Altındaki Artış, Konutta Fiyatları ve Otomobilde Satışları Artırdı

Özetle, analizlerimiz Eylül 2023 sonrası dönemde altın fiyatlarındaki keskin artışın konut ve otomobil piyasalarında talep artışına yol açtığını göstermektedir. Talep artışları, arzı esnek olmayan konut piyasasında fiyat artışları, arzı nispeten esnek olan otomobil piyasasında ise satış adetlerinde artış olarak kendini göstermektedir.

Altınını Satan İkinci El Araçlara Yöneldi
Sıfır kilometre araç pazarındaki daralmanın devam ettiği şubat ayında, ikinci el otomobil satışlarında bir artış gözlemlendi. Bu dönemde bireysel alıcıların genellikle altınlarını satarak araç alma eğiliminde olduğu görüldü.