Merkez Bankası’ndan Reeskont Kredisi Üzerine Analiz

TCMB blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayınlanan “Reeskont Kredilerinde Katma Değer Odaklı İhracatçı Skoru Uygulaması” başlıklı analizde, piyasa koşullarına uygun bir finansman kaynağı olan reeskont kredilerinin etken kullanımının, finansman kaynaklarının etkin ve verimli dağılımı açısından son derece önemli olduğu vurgulanarak, “Yeni uygulama ile öncelikle net ihracatçı firmaların desteği devam etmekte, ayrıca yüksek teknolojili firmalara da öncelik tanınmaktadır.” ifadeleri yer aldı.

Merkez Bankası Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü’nden Uzman Yardımcıları Muhammed Furkan Erdoğan ve Kadir Gürci, Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü’nden Uzman Fırat Özata tarafından hazırlanan analiz yayımlandı.

İhracatçılara sunulan reeskont kredilerinin etkin kullanımını sağlamak üzere TCMB bünyesinde düzenli analiz çalışmalarına devam edilirken, bu analizde son yıllarda reeskont kredilerinin uygulanmasında yapılan değişiklikler ve 13 Ocak 2025’te devreye girecek olan ihracatçı skoru uygulamasına dair bilgilere yer verildi.

Reeskont kredilerinin etkinliğinin artırılması, cari dengeye güçlü katkılar sağlanması ve daha fazla KOBİ’ye uygun finansman koşulları sunulması amacıyla, reeskont kredilerinin genel çerçevesinde son yıllarda önemli uygulama değişiklikleri gerçekleştirildiği belirtilen analizde, 2021 yılında yapılan değişikliklerle net ihracatçılık şartının firma seçimini belirleyen temel faktör olduğu ve günlük reeskont kredi kullandırım limitlerinin kademeli olarak artırılarak finansmandaki erişim imkanlarının genişletildiği vurgulandı.

Analizde, Aralık 2018’de yaklaşık 2 bin 100 olan reeskont kredi kullanan firma sayısının Ekim 2024 itibarıyla yaklaşık 8 bine çıktığı, KOBİ’lerin reeskont bakiyesine sahip firmalar içindeki oranının ise bu süreçte yüzde 38’den yüzde 84’e yükseldiği belirtildi.

Son araştırmalar çerçevesinde, TCMB’nin sunulan sınırlı kaynağın daha etkin dağımını amaçlayan ihracatçı skorunu devreye aldığı ifade edilen analizde, ihracatçı skorunun, net ihracatçılık koşulu yerine firmaların ürettikleri ürünlerin niteliğini, yarattıkları katma değeri, ihracat performanslarını ve bağlı oldukları ana grup ilişkilerini göz önünde bulunduracağı ifade edildi.

Söz konusu skorun hesaplamasında kullanılacak kriterler ve ağırlıklar analizde detaylandırıldı; “Hesaplamalar, reeskont kredisi talep eden her firmanın beyan ettiği verilere dayanarak bankalar tarafından gerçekleştirilir. Öncelikle her bir değişken için TCMB tarafından belirlenen eşik değerlerine göre puanlama yapılır. Ardından, alınan puanlar, değişkenin ağırlık katsayısı ile çarpılarak ‘performans’ ve ‘potansiyel’ puanları oluşturulur. 40 puan ve üzerinde puan alan firmalar ‘yüksek ihracatçı skoru’ olarak tanımlanırken, 40 puanın altında kalanlar ise ‘düşük ihracatçı skoru’ olarak değerlendirilir.” denilmektedir.

Bulgular

Analizde, TCMB verileri ve ilgili yöntemlerle mal ihracatçısı firmaların performans ve potansiyel puanlarının hesaplandığı, elde edilen bulgularla ilgili şu değerlendirmelere yer verildi:

“Nette ihracatçı firmalar, nette ithalatçılara kıyasla yalnızca performans açısından değil, aynı zamanda daha yüksek potansiyel puanına da sahiptir. Bu nedenle ihracatçı skoru uygulaması ile düşük potansiyelli nette ithalatçıların yerine yüksek potansiyelli ihracatçıların reeskont kredilerinden daha fazla faydalanması hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra, net ithalatçı olup yüksek katma değere sahip ihracat potansiyeli taşıyan firmalar da reeskont kredilerinden yararlanabilir. Ayrıca, reeskont kredi bakiyesi bulunan firmalar puanlarına göre ‘yüksek ihracatçı skoru’ ve ‘düşük ihracatçı skoru’ olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Yapılan analiz, reeskont kredisi kullanan ve yüksek ihracatçı skora sahip firmaların toplam ihracatın yüzde 23’ünü, düşük skorlu firmaların ise yüzde 2’sinden daha azını oluşturduğunu göstermektedir. Yüksek skorlu firmaların ihracatının yüzde 41,5’i orta-yüksek teknolojili ürünlerden oluşurken, bu oran düşük skorlu firmalar için yalnızca yüzde 2,7’dir. Düşük skora sahip firmalar genellikle net ithalatçı, yüksek skorlu firmalar ise genelde net ihracatçı konumundadır.

Özetle, piyasa koşullarına uygun bir finansman kaynağı olan reeskont kredilerinin etkin kullanımının finansman kaynaklarının verimli ve etkili dağılımı açısından büyük bir önemi bulunmaktadır. Yeni uygulama ile ağırlıklı olarak net ihracatçı firmalar desteklenirken, yüksek teknolojili firmalara da öncelik verilmektedir.”