Ekonominin Dış Dengesi: Tanımı ve Ayrıntılı Bilgiler

(Dış denge) Bir ekonomide iç talep veya yurtiçi talep, özel sektör tüketim harcamaları (C), özel sektör yatırım harcamaları (I) ve kamu harcamalarının (G) toplamına eşittir. İç talep = C+I+G. Toplam harcamalara ulaşmak için iç talep eşitliğine net ihracat (NX) da eklenmektedir. Net ihracat, mal ve hizmet ihracatı (X) ile mal ve hizmet ithalatı (M) arasındaki farktır. Hesaplama kolaylığı sağlamak amacıyla birincil ve ikincil gelir kalemleri dışında bırakıldığında, (X-M) veya NX, cari işlemler dengesine eşit kabul edilebilir. Bu aşamada şu eşitlik geçerlidir.

Y= C+I+G+X-M

Diğer taraftan, milli gelir (Y) tüketim (C), tasarruf (S) ve vergi gelirlerinin (T) toplamı olarak da ifade edilebilir:

Y = C+S+T

Milli gelirin her iki tanımı birbirine eşit olduğundan, aşağıdaki eşitlik geçerlidir:

C+I+G+ X-M = C+S+T veya C+I+G+X-M-C-S-T= 0, X-M= (S-I) + (G-T)

Burada cari işlemler dengesinin (CA) ihracat ile ithalat arasındaki fark (X-M), diğer bir deyişle net ihracat (NX) için geçerli varsayımlar yapıldığında, (S-I) tasarruf-yatırım dengesini, (T-G) ise kamu gelir-gider dengesini ifade eder. Hesaplamalar, cari işlemler dengesinin dışa açık bir ekonomide özel tasarruf dengesi ile bütçe dengesinden oluşan toplam tasarruf-yatırım dengesine dayandığını açık bir şekilde göstermektedir. Özel sektördeki tasarrufların toplam değeri, toplam yatırımların altında kaldığında yatırım açığı, kamu harcamalarının kamu gelirlerinden fazla olması ise bütçe açığını ortaya çıkarır. Bu iki açığın sonucu, cari işlemler dengesi açığıdır. Bütçe açığını kontrol altına almak için vergi oranları, tasarruf oranını artırmak içinse reel faiz oranları kullanıldığında, cari açığı azaltma imkânı doğabilir. Ancak bu analiz, üretimi ve ihracatı teknolojik yoğunluğu yüksek olan gelişmiş ülkeler için geçerlidir. Üretimde ve ihracatta teknolojik yoğunluğun düşük, yatırım malı ve ara malı ithalatının yüksek olduğu bir ekonomide sadece faiz ve vergi oranlarını politika aracı olarak kullanmak suretiyle cari açığı azaltma çabaları olumlu sonuçlar vermemektedir.