Döviz Kuru Rejimleri Hakkında Detaylı Bilgi Nedir?
(Exchange rate regimes) Döviz kurları, özellikle küçük ve açık ekonomiler için, sahip oldukları önem ve reel ekonomiyi doğrudan etkileyebilme potansiyelleri nedeniyle, uygulanan para politikaları çerçevesinde doğrudan hedef, gösterge veya araç olarak kullanılmaktadır. Döviz kuru uygulamaları, bir uçta sabit kur rejimi, diğer uçta ise serbest dalgalanma olmak üzere iki rejim arasında şekillenmektedir. Sabit kur rejiminde, ulusal paranın değeri, yabancı bir para veya paralardan oluşan bir sepetle sabitlenmektedir. Bu rejim Türkiye’de 1930 ile 1980 yılları arasında uygulanmıştır. Enflasyonun yükseldiği dönemlerde liranın satın alma gücü ve iç pazardaki değeri azalmış, ancak kurlar sabit tutulmuştur. Göreli olarak düşük kur düzeyi, ithalatı ucuzlatırken, ihracatçı ve turizmcilerin sağladığı dövizlerin lira olarak karşılığını azaltmıştır.
Para Kurulu (Currency Board) uygulamasında, bir taraftan kur sabitlenirken, diğer taraftan ulusal para arzı, tamamen bu kur üzerinden gerçekleştirilen döviz alım-satımlarına bağlıdır.
Bu sistem sıkı kurallar ile yürütülmektedir. Merkez bankalarının, yalnızca döviz rezervlerindeki artış karşılığı kadar ulusal para basması zorunluluğu, yasa ve hatta anayasa hükümleri ile güvence altına alınmıştır. Güvenilirlik açısından faydalı olan bu sistem, ekonomiyi dış şoklara karşı zayıf hale getirmektedir.
Dalgalı kur rejiminde, döviz kurunun fiyatı, piyasada oluşan arz ve talebe göre belirlenmektedir. Bunun yanı sıra birçok ara rejim mevcuttur. Örneğin, dalgalı kur rejiminde kur büyük ölçüde piyasadaki arz ve talep koşullarına göre belirlenirken, para otoritesi piyasaya seyrek olarak ve sınırlı miktarlarda müdahale edebilmektedir; kontrollü dalgalanma (managed float) rejiminde, herhangi bir kur hedefi olmamakla birlikte, çeşitli nedenlerle sık sık müdahaleler gerçekleşebilmektedir. Sürünen kur (crawling peg) adı altındaki rejimlerde ise, kur belirli bir takım kriterlere göre yönlendirilmekte ve para otoritesi gerektiğinde müdahale etmektedir.
Kura yönelik bu tür rejimlerin seçimi, ülkelerin içerisindeki koşullara göre değişiklik göstermektedir.
Tam dolarizasyon sisteminde, bir ülkenin parası ABD dolarına bağlanmaktadır. ABD’de faiz oranları yükseldiğinde, dolarizasyonu uygulayan ülkede de faiz oranları artırılmaktadır. Bu sistemde dış şoklar, işsizlik ve durgunluğa yol açabilmektedir.