Her Kriz Yeni Zenginler Yaratır

Peter Lynch’in kaleme aldığı Borsada Tek Başına kitabının üçüncü bölümüne devam ediyoruz.

“Geleceğimiz hakkında senaryolar oluştururken geçmişten yararlanıyoruz, ama düşündüğümüz gibi geçmiş ile geleceğin aynı olmayacağı gerçeğini unutuyoruz. Bu durum, benim aklıma Mayalıların evrene dair inançlarını getiriyor. Mayaların mitolojisine göre evren dört kez yok olmuş. Her defasında yaşadıkları acılardan ders aldıklarını düşünerek daha iyi bir hazırlık yapacaklarına inanmışlar; ancak hazırlıkları, her felaketten sadece bir öncekine göre şekillenmiştir. İlk felaket seldir, selden kurtulanlar ormanlardaki tepelere yerleşerek köylerinin etrafına yüksek setler çeker, evlerini ağaçların üstüne inşa ederler. Ama bu çabaları boşa çıkar, çünkü ikinci felakette dünya yangınla yüzleşir. Yangından sonra hayatta kalanlar, ağaçlardan inerek kendilerine taştan yeni evler yaparlar ama köyleri çok geçmeden geniş bir çatlağın üstünde kurulu hale gelir. Sonunda dünya bir depreme maruz kalır. Mayaların yaşadığı dördüncü felaketi hatırlamıyorum, belki de bu bir ekonomik durgunluktu ama ne olursa olsun, bu duruma da hazırlıksız yakalanırlar. O sırada depremden etkilenmeyecek evler inşa etmekle meşguldürler.”

Kriz ortamında fırsatları yakalayabilmek

Bu hikâye, geçmiş deneyimlerden yola çıkarak gelecekle ilgili planlar yapmanın yanı sıra, aldığımız önlemlerin çoğunlukla geçmişteki koşullara dayandığını gösteriyor. Bu nedenle, en sağlıklı yaklaşım genel eğilimlerimizi değiştirmektir. Kendimize yeni bir zihinsel çerçeve oluşturarak, kriz anlarında ne yapacağımıza dair çeşitli senaryolar geliştirmeliyiz. İnsanlar genelde her kötü olaydan sonra dünyanın sona erdiğini düşünürler; fakat tarih boyunca insanlık new çevresel koşullara uyum sağlamakta sürekli bir esneklik göstermiştir. İnsan doğası, her duruma adapte olma yeteneğine sahiptir ve biz bu özelliğimizi avantajımıza çevirebiliriz. “Her kriz yeni zenginler yaratır” sözü de bu durumu doğrular. Eğer kriz zamanlarındaki fırsatları değerlendirebilirseniz, başkalarının panikle alım yapmadığı anlarda avantaj elde etme olanağınız büyük olacaktır. Örneğin, Bitcoin’in 15 bin dolara düştüğü dönemlerde bazılarının sektörü tamamen ölü olarak görmesiyle birlikte, çok sayıda kişi o seviyelerden alım yaparak kazançlarını katladı. Kendinizi farklı alanlarda geliştiriyorsanız, sadece “göremediğinizi” değil, aynı zamanda “görebileceğinizi” sağlayacak niteliğe sahip olursunuz.

Risk dengelemesi yapmak

“Gerçekçi olmayan beklentiler yatırımcıları borsadan soğutabilir. Hayal kırıklığına uğrayanlar ellerindeki yatırımları yanlış zamanda satma hatasına düşebilir. Daha da kötüsü, hiç gerçekleşmeyecek kazanımları bekleyerek hisseleri gereğinden fazla süre tutabilir ve bu da zarara yol açabilir.” Borsa, zaman zaman yüzde 25 kazanç elde etmeyi sağlarken, bazı dönemlerde ise yüzde 10 zarar ettirebilir. Kazanmak ve kaybetmek, borsa oyununun doğasında mevcuttur. Önemli olan, sistematik bir biçimde, tutarlı ve istikrarlı bir oyun oynayabilmektir. Portföy yönetiminde riskleri doğru bir şekilde analiz ederek, çeşitlendirilmiş hisse veya kripto para türlerine yönelmek en mantıklı yoldur. Bilinçli olmak, bu işin anahtarıdır. Yüksek riskli ve dolayısıyla kazanç potansiyeli daha fazla olan yatırımlarla, risksiz ve kazanç oranı görece az olan yatırımları dengede tutmak gerekir. Lynch ayrıca, genç yatırımcıların daha büyük bir potansiyele sahip olduklarını, çünkü deneme yanılma yoluyla doğru hisse veya coinleri bulma konusunda daha çok zamanlarının bulunduğunu belirtmektedir. Hızla zengin olamayabilirsiniz; fakat bakış açınızı geniş tutarak elde edeceğiniz deneyimleri gelecekte sizi daha doğru bir konumda bulunduracaktır.

Portföy çeşitlendirmenin önemi

Peter Lynch’in kitabında portföy çeşitlendirmenin üzerinde durduğu pek çok nokta var. O, tek bir ürüne tüm paranızı yatırmaktansa, birden fazla ürüne yatırımı bölmenin çok daha mantıklı olduğunu savunmaktadır. Çünkü tek bir ürün dahi yüksek kazanç sağlasa, genel portföy performansı olumlu yönde etkilenebilir. Peki, portföyünüzü nasıl çeşitlendirmelisiniz? Öncelikle, risk seviyesi arttıkça, kazanç oranı da artmaktadır. Bu nedenle, portföy oluştururken risk düzeylerine göre farklı kategoriler belirlemek mantıklıdır. Düşük, orta, yüksek ve çok yüksek riskli yatırım araçları seçilebilir. Bazı yatırımlar sizi zarara uğratabilir, fakat yüksek ya da çok yüksek riskli olanlardan bir veya ikisinin kazanç elde etmesi durumunda, kaybettiğiniz miktarı fazlasıyla telafi etme şansına sahip olursunuz. İkinci olarak, kontrol edebileceğiniz kadar hisse veya coin almalısınız. Eğer piyasa ile sürekli etkileşimde bulunuyor ve fiyat hareketlerini takip edebiliyorsanız, portföyünüzde daha fazla ürün bulundurmanız faydalı olacaktır. Üçüncü olarak, portföy çeşitlendirmesi aktif kontrolü de içerir. Örneğin, bir yatırımdan yüksek kazanç sağladığınızda, bu kazancın bir kısmını potansiyeli yüksek olduğunu düşündüğünüz başka bir ürüne ya da zararda olan bir ürüne aktarabilirsiniz.